تفاوت 4 کودتای قبلی ترکیه با کودتای فعلی/ حضور مردم در خیابان‌ها نه به کودتا بود

 

برهمین اساس «سیامک کاکایی» پژوهشگر مسائل ترکیه در گفت‌وگو با خبرنگار بین‌الملل دفاع پرس به بررسی دیدگاه‌های مربوط به کودتای نافرجام در ترکیه پرداخت و اظهار داشت: دیدگاه‌های متفاوتی در خصوص کودتای نظامی ترکیه مطرح است که یکی از این دیدگاه‌ها نگاه دولت به کودتا است که اردوغان آن‌را را نشأت گرفته از جنبش فتح‌الله گولن می‌داند؛ یعنی طرفداران فتح‌الله گولن به واسطه نفوذی که در ارتش و نهادهای نظامی داشتند، از عوامل پشت پرده این کودتا بوده‌اند.

 

پژوهشگر مسائل ترکیه در ادامه با بیان اینکه در یک دهه گذشته ارتش در سیاست‌های حکومت ترکیه به حاشیه رانده شد، افزود: یک تقابلی بین ارتش و دولت در سال‌های اخیر وجود داشت که باعث ایجاد نارضایتی‌هایی در بدنه ارتش نسبت به حزب عدالت و توسعه شد.

 

وی در خصوص تفاوت کودتای اخیر ترکیه با چهار کودتای قبلی گفت: تفاوت کودتای اخیر ترکیه با چهار کودتای قبلی دراین کشور در این بود که چهار کودتای قبلی ترکیه بیشتر از بالا به پایین بود، یعنی تمام رده‌های نظامی از بالاترین مقام تا پایین‌ترین مقام از کودتا خبر داشتند اما در کودتای اخیر دو مسئله مهم وجود داشت؛ تمام جریان‌های حزبی و قومی در محکومیت کودتا یک موضع‌گیری واحد و یکصدایی گرفتند؛ نقش مردم در به شکست کشاندن کودتا بسیار اثرگذار بود، به طوریکه در سال‌های اخیر با توجه به دگرگونی‌هایی که در بستر اجتماعی و جامعه‌شناختی ترکیه صورت گرفته‌است، می‌توان گفت که این‌بار این تقابل از سوی مردم به سوی نظامیان وجود داشته است که نمی‌خواستند یک نوع بازگشتی از سوی ارتش به حکومت و سیاست ترکیه باشد.

 

کاکایی تصریح کرد: خیلی از تحلیل‌گران معتقدند که کودتای اخیر در ترکیه پیامد‌هایی خواهد داشت؛ چند هزار نفری که از رده‌های بالا و پایین ارتش ترکیه دستگیر شده‌اند، نشان دهنده تصفیه درونی ارتش است؛ این اقدام یکی از پیامدهایی است که می‌تواند اردوغان را در تقابل با ارتش یاری کند. اما در وجه دیگر در واقع اگر اردوغان بازداشت‌ها و برکناری‌ها را بخواهد همچنان ادامه دهد و به سمت اقدامات تنش‌زا حرکت کند، باید خود را مواجه با چالش‌های زیادی ببیند. زیرا بازگشت هزاران نفر از ارتشیانی که اردوغان بازداشت کرده‌است، به بدنه اجتماع می‌تواند تعارض ایجاد کند.

 

وی در ادامه افزود: برخی هم معتقدند اگرچه بعد از کودتا شرایط برای تحکیم حزب عدالت و توسعه فراهم شده‌است، اما اردوغان و هم حزبی‌هایش متوجه شدند که نارضایتی شدیدی در بدنه اجتماعی و نظامی کشور وجود دارد.

 

کاکایی خاطرنشان کرد: اگر مردم بلافاصله به خیابان‌ها ریختند و کودتا را به شکست کشاندند به خاطر اردوغان نبوده بلکه مربوط به مسائل دیگری بوده است؛ مردم نمی‌خواستند حکومت در سیطره نظامیان قرار گیرد.  وجه از بحرانی که ترکیه با آن مواجه شده است، در راستای پیشبرد اهداف حزب عدالت و توسعه است اما اگر از وجه دیگر نگاه کنیم، می‌بینیم که این بحران منجر به ایجاد فراز و نشیبی در نگاه اجتماع و نظامیان شده‌است؛ بنابراین انتقاد و نارضایتی آنها به جای اینکه از بین برود، دوباره نمایان خواهد شد.

 

وی با بیان این که عامل آگاهی‌بخشی و نقش رسانه در به میدان آوردن مردم و تأثیر آن‌ها بر پیشبرد ملاحظات سیاسی در کودتای ترکیه کاملاً خودنمایی می‌کرد، افزود: یکی دیگر از شاخصه‌های مهم در خنثی نمودن کودتا، شبکه‌های اجتماعی بود. هر چند کودتاچیان با تصرف رسانه‌های تلویزیونی فکر می‌کردند که توانسته‌اند نبض قدرت رسانه‌ای را به دست بگیرند ولی دیدیم که قدرت رسانه‌‌ای در دست شهروندانی بود که به سرعت به خیابان‌ها آمده و با کودتا مقابله کردند. در واقع حضور مردم در خیابان‌ها «نه گفتن به کودتا» بود.

 

کاکایی در خصوص هشدار اتحادیه اروپا به اردوغان مبنی بر اینکه ادامه اقدامات تنش‌زا از سوی وی مانع پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا خواهد شد، گفت: اردوغان در روزهای اخیر بحث اعدام‌ها را مطرح کرد که اتحادیه اروپا هشدار داد اگر بحث اعدام‌ها را دوباره مطرح کند، مذاکرات پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا را ادامه نخواهند داد. به نظر می‌رسد دیدگاه خوبی است. البته چون در حال حاضر فضای احساسی و سیاسی در محیط ترکیه حاکم است، این اظهارنظرها مطرح می‌شود لذا این مسئله در آینده روشن خواهد شد.