مناطق عملیاتی جنوب میعادگاه عاشقان

 

در سال های اخیر این مناطق به خوبی میزبان مردم و راهیان نور شده است و جاده های دسترسی به این مناطق بهسازی و نوسازی شده و دسترسی مردم به آنها به سهولت صورت می‌گیرد. در این نوشتار سعی شده برخی از این مناطق عملیاتی به صورت مختصر برای افرادی که قصد حضور در آنها را دارند، معرفی شوند.

 

دو كوهه

 

دو كوهه نام منطقه و پادگانی است كه در چهار كیلومتری شمال غربی شهر اندیمشك و در مجاورت جاده اندیمشك – خرم آباد قرار دارد. پادگان دو كوهه قبل از انقلاب یك پادگان پشتیبانی برای لشگر ۹۲ زرهی اهواز و مقرهای نظامی جنوب غربی كشور در نظر گرفته شده بود كه بهمن ماه ۱۳۶۰ در اختیار تیپ تازه تاسیس محمد رسول الله (ص) به فرماندهی جاوید الاثر حاج احمد متوسلیان قرار گرفت.

 

این پادگان عقبه یگان های عمل كننده در عملیات فتح المبین بود. لشگر ۱۰ سید الشهدا (ع) نیز در همین پادگان تشكیل و راه اندازی شد. امروز نام زیبای سردار بی نشان حاج احمد متوسلیان بر تارك دو كوهه می درخشد، حسینیه اش هنوز بوی عطر یاران آخر الزمانی امام حسین را دارد و صدای همت که تو را به اخلاص می خواند از آن به گوش می رسد.

 

 

 

حسینیه گردان تخریب و قبرهای خالی محل مناجات و استغاثه، یادآور اخلاص تخریب چی هاست. در دو کوهه مردانی آسمانی همچون متوسلیان، شهبازی، همت، چراغی، کریمی، دستواره، وزوایی، موحد دانش، مهتدی، سعید سلیمانی و بسیاری دیگر از یاران امام روح الله زیسته اند. در طرفین حسینیه شهید همت دو کوهه، چهار شهید گمنام آرمیده اند .

 

اندیمشک

 

اندیمشک شمالی ترین شهر استان خوزستان است و به دلیل آن که گلوگاه خوزستان محسوب می شود، از نظر نظامی اهمیت خاصی دارد. طولانی ترین بمباران تاریخ ایران نیز چهارم آذر ماه ۱۳۶۵ در این منطقه صورت گرفت و شهر اندیمشک، ایستگاه راه آهن و حومه آن توسط ۵۴ فروند از هواپیماهای دشمن بمباران شد و بیش از ۳۰۰ نفر شهید و حدود ۷۰۰ نفر مجروح شدند.

 

اندیمشک در دوران دفاع مقدس میزبان رزمندگان از نقاط مختلف ایران اسلامی بوده است و همچون مادری آنها را در آغوش می گرفت. معراج شهدای عملیات فتح المبین در این شهر قرار داشت. در سال ۱۳۸۱ پیکرهای مطهر پنج شهید گمنام در ورودی جنوبی شهر دفن شدند و بر نورانیت این شهر افزودند.

 

فتح المبین

 

در شمال غربی شوش و در غرب رودخانه کرخه، دشت فتح المبین قرار دارد که یادآور حماسه و عملیات پیروزمندانه فتح المبین و شهدای والا مقام این منطقه است. این عملیات در سال ۶۱ با رمز یا زهرا (س) و فرماندهی مشترک ارتش و سپاه در این منطقه انجام شد. در این یادمان که در هشت کیلومتری شهر شوش واقع شده است هشت شهید گمنام به خاک سپرده شده اند. دشمن بعثی در روزهای اولین جنگ تا پشت رودخانه کرخه پیشروی کرد و بر شهر شوش و جاده اندیمشک – اهواز مسلط شد.

 

رزمندگان اسلام در این جبهه یک خط دفاعی شکل داده و عملیات امام مهدی (عج) را در روزهای پایانی سال ۱۳۶۰ طرح ریزی و با فرماندهی شهید مجید بقایی به اجرا درآورند. این رزمندگان که قصد رخنه به سنگرهای دشمن در منطقه را داشتند در این شیارها با سنگرهای کمین دشمن درگیر شده و تعداد زیادی از آنها در این شیارها به شهادت رسیدند.

 

فکه

 

فکه منطقه ای است با تپه ماهورهای فراوان که یکی از محورهای اصلی تجاوز و حمله ارتش بعث عراق به شمال خوزستان بود. دشمن پس از اشغال فکه، میادین مین و موانع فراوانی در این منطقه ایجاد کرد. عملیات والفجر مقدماتی در تاریخ سال ۶۱ آغاز شد و به علت لو رفتن عملیات و تجهیزات فراوان دشمن و مسلح بودن زمین منجر به پیروزی و پیشروی نشد.

 

 

 

شهیدان حسن باقری و مجید بقایی که از فرماندهان بزرگ سپاه بودند قبل از عملیات والفجر مقدماتی در حین شناسایی منطقه فکه شمالی به شهادت رسیدند. محل فعلی زیارتگاه فکه در عملیات والفجر مقدماتی محل نگه داشتن شهدا و مجروحین لشگر ۲۷ محمد رسول الله و لشگر ۳۱ عاشورا بوده که در سال ۱۳۷۱ پیکر مطهر ۱۲۰ تن از ایشان توسط گروهی از همرزمان شهدا کشف شد.

 

در سال ۷۲ هنگامی که شهید سید مرتضی آوینی به قصد روایت مظلومیت شهدای قتلگاه فکه عازم این محل بود، بر اثر برخورد با مین به شهادت رسید. سردار شهید علی محمودوند فرمانده گروه تفحص لشگر ۲۷ محمد رسول الله (ص) نیز در روز عید قربان سال ۷۹ در این منطقه هنگام جستجوی پیکرهای شهدا به شهادت رسید.

 

کانال کمیل و حنظله

 

در سال ۱۳۵۹ توسط دشمن و به دست مهندسان فرانسوی کانالی به طول ۹۰ کیلومتر و عرض پنج متر و ارتفاع چهار متر کاملا حرفه ای و مهندسی شده حفر شد. این کانال در منطقه حمرین معروف به کانال حمرین و در منطقه شرهانی معروف به کانال شرهانی و کمیل و در خاک عراق معروف به کانال بجلیه است.

 

این کانال منحصر به فرد و دارای چند سه راهی و چهارراهی است که برای موانع و پیشروی رزمندگان اسلام حفر شده بود که سیصد نفر از گردان حنظله در یکی از کانال ها محاصره شدند و اکثرا با آتش مستقیم دشمن یا تشنگی مفرط به شهادت رسیدند.

 

چذابه

 

تنگه چذابه منطقه ای است در شمال غربی شهر بستان که به علت قرار گیری در بین هور و تپه های رملی یک گلوگاه محسوب شده و به دلیل قرار داشتن در مسیر دستیابی به شهرهای بستان و سوسنگرد از موقعیت ویژه ای برخوردار است.

 

 

 

چذابه یکی از پنج محور اصلی هجوم ارتش بعثی به خوزستان بود. در هجوم ۳۱ شهریور ۵۹ به چذابه، با وجود مقاومت مدافعان اندک آن، ارتش عراق نتوانست موقعیت خود را تا  دوم مهر ۵۹ در این منطقه تثبیت کند. دشمن سرانجام در روز سوم مهرماه با عبور از چذابه به طرف تپه های الله کبر و بستان پیشروی کرد.

 

از آن زمان چذابه در اشغال بود تا اینکه در هشت آذر ماه سال ۶۰ در جریان عملیات طریق القدس آزاد شد. این منطقه همچنین شاهد رشادت و شهادت رزمندگان تیپ ۵۷ حضرت ابوالفضل (ع) در عملیات والفجر ۶ در اسفند سال ۶۲ نیز بوده است.

 

بستان

 

شهر بستان در ۳۰ کیلومتری شمال غربی سوسنگرد و در جنوب رودخانه کرخه قرار دارد. با شروع جنگ نیروهای بعثی پس از تصرف پاسگاه سوبله و عبور از تنگه چذابه، در چهارم مهر ۵۹ این شهر را اشغال کردند. اما پس از عملیات «غیور اصل» و پیش روی نیروهای خودی به سوی مرز، در روز دهم همین ماه بستان آزاد شد. یک هفته بعد هجوم مجدد دشمن برای تصرف بستان آغاز شد و پس از چهار روز برای بار دوم اشغال شد تا اینکه در عملیات طریق القدس در دهم آذر ماه ۱۳۶۰ بستان برای همیشه به دست رزمندگان اسلام آزاد شد و به آغوش میهن اسلامی بازگشت.

 

دهلاویه

 

دهلاویه روستایی است در شمال غربی سوسنگرد که در روزهای اول جنگ مورد تهاجم رژیم بعث قرار گرفت. مدافعان دهلاویه ۱۰ روز سرسختانه در برابر دشمن مقاومت کردند تا اینکه در ۲۴ آذر ۵۹ توان مقاومت برایشان نماند و دشمن با اشغال دهلاویه خود را به سوسنگرد رساند.

 

در ۲۶ خرداد سال ۶۰ نیروهای شهید چمران در عملیاتی دهلاویه را آزاد کردند اما دشمن مجددا این روستا را اشغال کرد. در این عملیات فرمانده نیروهای خودی (ایرج رستمی) به شهادت رسید. هنگامی که دکتر مصطفی چمران برای معرفی فرمانده جدید عازم دهلاویه شده بود، در این منطقه بر اثر اصابت گلوله خمپاره به شدت مجروح شد و هنگام انتقال به اهواز به شهادت رسید.

 

 

 

دهلاویه در  ۲۷ شهریور ۶۰ طی عملیات «شهید آیت ا... مدنی» آزاد شد. بنای یادمان شهید چمران در سال ۷۴ به دست آزاده مجاهد شهید حجت الاسلام سید علی اکبر ابو ترابی (یکی از یاران شهید چمران) افتتاح و در سال ۱۳۸۴ پیکر مطهر یک شهید گمنام در محوطه مرکزی آن به خاک سپرده شد. در فروردین ۱۳۸۵ رهبر معظم انقلاب اسلامی در این یادمان با مردم منطقه و زائران راهیان نور دیدار و سخنرانی کردند.

 

سوسنگرد

 

سوسنگرد در شمال غرب اهواز قرار دارد. با حمله عراق در ۳۱ شهریور، عراقی ها با پیشروی در محور بستان – سوسنگرد این شهر را از سمت غرب مورد تهدید قرار دادند و در ۶ مهر ماه، بعد از شکستن مقاومت مردمی آن را اشغال کرد. چند روز بعد رزمندگانی از سپاه اهواز به فرماندهی «علی غیور اصل» شهر را آزاد کردند. ارتش عراق مجددا سوسنگرد را محاصره کرده و وارد آن شدند اما مقاومت تعدادی از مدافعان مانع از سقوط شهر شد تا آنکه دو روز بعد رزمندگان ارتش، سپاه و ... به کمک محاصره شدگان آمدند و شهر را حفظ کردند.

 

گمبوعه

 

به دنبال لشکر کشی قوای روسیه و انگلستان به خاک ایران در جنگ جهانی اول در سال ۱۲۹۳ شمسی، ایران صحنه یکی از مهمترین مناقشات بین المللی شد و با هدایت علما در منطقه خوزستان هم دفاع مردمی شکل گرفت و با فتوای مرحوم سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، نهضت مقابله با نیروهای انگلیسی در خوزستان شکل دیگری یافت.

 

در خوزستان برخی طوایف عرب به صورت پراکنده به مقابله با نیروهای متجاوز انگلیسی پرداختند و تعداد زیادی از آنها در این محل به شهادت رسیدند. با شروع جنگ تحمیلی، جنگل گمبوعه محل استقرار و مبارزه نیروهای نظامی و مردمی در مقابله با دشمن برای ممانعت از اشغال اهواز بود.

 

 

 

در عملیات بیت المقدس نیز قرارگاه قدس و بخشی از نیروهای عمل کننده در این منطقه استقرار داشتند. به دلیل اهمیت حماسه دفاع مقدس مردمی که پیوند عمیقی با مرجعیت دینی در سال ۱۲۹۳ ه. ش و نیز در طول هشت سال دفاع مقدس داشته است، به دستور رهبر معظم انقلاب «یادمان شهدای گمبوعه» در جوار قبور شهدای این منطقه احداث شد.

 

هویزه

 

هویزه در جنوب غربی سوسنگرد قرار دارد که به اشغال ارتش عراق در آمد. از جمله حوادث مهم شهر هویزه، شهادت «حامد جرفی» بخشدار هویزه است که در روزهای اول جنگ توسط دشمن بعثی اتفاق می افتد و همچنین خروش مردم شهر علیه بعثی ها به خاطر به شهادت رساندن «سهام خیام» دختر نوجوانی است که در برابر نیروهای متجاوز با شهامت ایستادگی کرد و باعث مقاومت بیشتر مردم در برابر دشمن شد. نیروهای عراقی پس از عملیات نصر و شهادت دانشجویان پیرو خط امام محاصره هویزه را تشدید و آن را اشغال و شهر را کاملا تخریب كردند. شهر هویزه در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۶۱ در مرحله دوم عملیات بیت المقدس، آزاد شد.

 

مزار شهدای هویزه

 

این مزار در ۲۵ کیلومتری شهر هویزه واقع شده است. در این منطقه سید حسین علم الهدی و یارانش در حالی که نیروهای پیاده از عقب نشینی مطلع نبودند، عقب نشینی واحدهای زرهی ارتش آغاز شد و به همین دلیل ۶۸ نفر از پاسداران و نیروهای داوطلب از جمله تعدادی از دانشجویان پیرو خط امام در عملیات نصر در یک عملیات عاشورایی پس از درگیری با یک ستون تانک عراقی مظلومانه به شهادت رسیدند و پیکرهای مطهرشان، ۱۶ ماه بعد و پس از آزادسازی منطقه در عملیات بیت المقدس كشف و در همان محل دفن و بقعه ای توسط جهاد سازندگی برای ایشان بنا شد. در عملیات نصر ۱۴۲ نفر از رزمندگان لشگر ۱۶ زرهی ارتش قزوین هم در این منطقه به شهادت رسیدند.

 

 معراج شهدا

 

مقر اصلی کمیته جستجوی مفقودین در جنوب که به نام پادگان شهید علی محمودوند نام گرفته است معراج شهدای تازه تفحص شده است و زائران راهیان نور برای توسل به ارواح طیبه شهدا و تبرک جستن از پیکر مطهرشان در این معراج حضور پیدا  می کنند.

 

شهدای هور

 

هور منطقه ای آب گرفته، شبیه به تالاب با نیزارهای بلند است. هور الهویزه یکی از بزرگترین هورهای جهان است که از چذابه تا طلائیه تا جاده العماره – بصره عراق امتداد دارد. در جریان جنگ تحمیلی هور الهویزه مانع بزرگی برای عبور نیروهای نظامی بود. بعثی ها هرگز به عنوان یک معبر نظامی به هور نگاه نکردند. فرماندهان سپاه اسلام بر پایه همین آسیب پذیری دشمن در جنوب این منطقه عملیاتی طراحی کردند که خیبر نام گرفت.

 

پس از آن نیز عملیات بزرگ بدر در این منطقه به اجرا در آمد. عملیات بدر در روز ۲۰ اسفند ۶۳ با رمز یا فاطمه الزهرا (س) آغاز شد و تا  ۲۶ اسفند به طول انجامید که علاوه بر وارد کردن تلفات سنگین به دشمن، بیش از ۵۰۰ کیلومتر مربع از منطقه هور و روستاهای این منطقه به تصرف نیروهای خودی در آمد. در جریان عملیات بدر سرداران بزرگی چون شهید مهدی باکری، عباس کریمی، برونسی، تجلایی، رستگار و ... به شهادت رسیدند.

 

 

 

شهید علی هاشمی فرمانده سپاه ششم امام صادق (ع) و قرارگاه سری نصرت در هجوم سراسری مجدد دشمن پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸، به همراه چهار نفر از یارانش در عملیات شهادت طلبانه، با برخورد به بالگرد دشمن به شهادت رسید و پیکرش مفقود شد و در سال ۱۳۸۹ پس از ۲۱ سال پیکر مطهر شهید به آغوش امت بازگشت و در گلزار شهدای اهواز به خاک سپرده شد. اکنون در این منطقه یادمان شهدای هور به صورت نمایی از قایق عاشورا که در دوران دفاع مقدس مورد استفاده قرار می گرفت در قالب خاکریزی ساخته شده است.

 

طلاییه

 

منطقه طلاییه در منتهی الیه جنوب غربی دشت آزادگان واقع شده است. مرز ایران در محدوده طلاییه به صورت یک زاویه قائمه است که به آن «دال طلاییه» گفته می شود.

 

طلاییه یکی از محورهای مهم عملیات های خیبر و بدر و کلید حفظ جزایر مجنون در طول جنگ بود چرا که تصرف طلاییه به معنی تثبیت پیشروی ایران در هور بود. عملیات خیبر در تاریخ سوم اسفند ۶۲ با رمز یا رسول الله (ص) در این منطقه انجام شد و رزمندگان به جزایر مجنون شمالی و جنوبی یورش بردند و حماسه های به یاد ماندنی خلق کردند.

 

این منطقه شاهد شهادت مردان بزرگی همچون شهیدان حمید باکری و حاج همت بوده است. یادمان شهدای طلاییه یکی از مقرهای اصلی نیروهای کمیته جستجوی مفقودین پس از جنگ تحمیلی بوده که پس از کشف پیکرهای شهدای عملیات خیبر، حسینیه ای به نام حضرت ابوالفضل (ع) بنا شده است. در مرکز آن یک ضریح زیبای چوبی وجود دارد و پنچ شهید گمنام در آن آرمیده اند.

 

بیمارستان صحرایی امام حسین (ع)

 

بیمارستان صحرایی امام حسین (ع) در کیلومتر هفت جاده شهید شرکت (جاده انشعابی از شرق جاده اهواز – خرمشهر و بین ایستگاه حسینیه و دارخوین) قرار دارد. این بیمارستان صحرایی در سال ۱۳۶۱ ابتدا به صورت سوله هایی با آهن و پلیت ساخته شد که بعدها و همزمان با عملیات کربلای ۴، بیمارستانی بتنی و با مساحت ۳۵۵۱ متر مربع در کنار آن احداث و به بهره برداری رسید.

 

شلمچه

 

شلمچه منطقه ای مرزی در غرب خرمشهر و نزدیکترین نقطه مرزی به شهر بصره است. شلمچه یکی از مهمترین محورهای هجوم اولیه ارتش بعث عراق به ایران بود. ارتش عراق با گذر از این منطقه به سوی خرمشهر تاخت. پس از عملیات بیت المقدس که به باز پس گیری خرمشهر به دست ارتش ایران انجامید، این منطقه همچنان در دست ارتش عراق بود.

 

 

 

در طول جنگ تحمیلی منطقه شلمچه صحنه عملیات های بیت المقدس، رمضان، کربلای ۴، کربلای ۵، کربلای ۸ و بیت المقدس۷ بوده که در این میان، نبرد کربلای ۵ از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این عملیات را می توان سخت ترین عملیات دوران مقدس نام برد. در عملیات کربلای ۵ مردان بزرگی از این منطقه آسمانی شدند که در بین ایشان سرداران شهیدی چون حسین خرازی به چشم می خورند.

 

حضور مقام معظم رهبری در تاریخ هشتم فروردین ماه ۱۳۷۸ در مشهد شهیدان شلمچه، نورانیت خاصی به این منطقه داد و بنا به دستور معظم له یادمان شهدای شلمچه توسط آستان مقدس رضوی بنا شد.

 

مسجد جامع خرمشهر

 

مسجد جامع در طول ۳۵ روز مقاومت، مرکز فرماندهی و ستاد نیروهای مردمی بود. با پیروزی عملیات بیت المقدس، رزمندگان پس از آزادی خرمشهر خود را به مسجد جامع رساندند و نماز شکر به جای آوردند.

 

یادمان شهید تندگویان

 

این یادمان به یاد وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران شهید مهندس محمد جواد تندگویان ساخته شده است. شهید تندگویان ابتدای جنگ در این منطقه به دست عوامل ارتش بعث عراق به اسارت در آمد و پس از سال ها تحمل شکنجه به دست مزدوران بعثی به شهادت رسید.

 

اروند

 

اروند رود از بزرگترین رودهای جهان است که از به هم پیوستن دجله و فرات در القرنه عراق و اتصال کارون در خرمشهر به آن تشکیل می شود. اروند به معنی تیز و تند رو و در دوره باستان به تمام طول رود دجله و اروند، رود امروزی گفته می شد.

 

 

 

یکی از اهداف رژیم بعثی عراق در هجوم سراسری به ایران، حاکمیت مطلق بر اروند و انتقال مرزهایش به ساحل شرقی این رودخانه بود. اروند در دوران دفاع مقدس، شاهد عملیات والفجر ۸، یکی از بزرگترین نبردهای دوران جنگ بود.

 

عملیات والفجر ۸ در سال ۶۴ با رمز «یا فاطمه الزهرا (س)» با عبور از اروند رود حد فاصل خسرو آباد تا راس البیشه آغاز شد و پس از ۷۸ روز جنگ تمام عیار شهر فاو به تصرف رزمندگان در آمد، عملیات دلیرانه ای که تمامی کارشناسان نظامی را متعجب کرد.

 

در شمال شرق اروند کنار، روبروی شهر فاو عراق، بنای یادبود شهدای والفجر ۸ قرار دارد که ۸ شهید گمنام در نوروز سال ۱۳۸۰ همزمان با ایام محرم حسینی در این محل و در ساحل رود خانه اروند رود به خاک سپرده شده اند.