چ, 1393/09/12 - 10:44
ايران شاهراه دسترسي سريع آسياي ميانه به آب هاي آزادمي شود
ايران شاهراه دسترسي سريع آسياي ميانه به آب هاي آزادمي شود
امروز، با افتتاح راه آهن ايران - ترکمنستان - قزاقستان مورخ چهارشنبه 1393/09/12
طبق اعلام قبلي، مراسم افتتاح راه آهن سه جانبه جمهوري اسلامي ايران، ترکمنستان و قزاقستان امروز در مرز مشترک ايران - ترکمنستان (اينچه برون) برگزار خواهد شد. خط آهني که رييس جمهور ترکمنستان از افتتاح آن به عنوان يک رويداد تاريخي نام برده است. اما علت اهميت اين خط آهن براي ايران آن هم در شرايط فعلي تحريمي کشور چيست؟ چرا ترکمنستان از راه اندازي آن به عنوان يک واقعه مهم تاريخي نام برده است؟ همچنين، چرا کشورهاي ديگري همچون قرقيزستان نيز مشتاق پيوستن به اين خط ريلي هستند؟
ايران شاهراه ترانزيت جهان
برخورداري از امنيت و مزيت جغرافيايي از مهمترين عواملي هستند که مي توانند به خوبي زمينه ساز توسعه ترانزيت در يک کشور باشند. برهمين اساس ايران همواره به عنوان يک مسير ترانزيتي کوتاه و مناسب مورد توجه صاحبان بار بوده است که جاده ابريشم نمونه بارز آن است. هرچند با اختراع ماشين بخار و کاهش نقش کشورهاي شرق و جنوب شرق آسيا در تجارت، اهميت ترانزيتي جاده ابريشم کاهش يافته است اما درحال حاضر با فروپاشي شوروي سابق، نياز کشورهاي آسياي ميانه به دسترسي به آبهاي آزاد و رشد فعاليت هاي اقتصادي کشورهاي جنوب و شرق آسيا مانند چين،کره جنوبي، هند، مالزي و مانند آن، باعث مي شود تا بار ديگر اين منطقه مورد توجه دنياي تجارت قرار گيرد. همچنين ناامني مسيرهاي رقيب در روسيه، داغستان، افغانستان و پاکستان اهميت استفاده از مسير ايران را بيش از پيش افزوده است.
بررسي بازارهاي صادرات و واردات جهان نشان مي دهد در حال حاضر بازارهاي بزرگي از توليد و مصرف در شرق و غرب ايران قرار دارد که شبه قاره هند نيز از جمله آن ها است.
لذا طبيعي است که اين بازارهاي بزرگ، حجم قابل توجهي از مبادله مالي و بازرگاني را به خود اختصاص داده باشد و به تبع آن انتقال بار بين آنها صورت گيرد. بررسي نقشه مسيرهاي دريايي و تعداد سفرهاي دريايي بين بنادر مختلف جهان نيز نشان مي دهد يکي از پر تراکم ترين مسيرهاي دريايي در جهان براي انتقال کالا بين اين بازارها است.فعال شدن محورهاي ترانزيتي در ايران با توجه به اينکه دسترسي سريع به آب هاي آزاد را براي کشورهاي حوزه CIS فراهم مي کند، باعث مي شود تا بيشترين بار جذب شده مربوط به اين کشورها باشد. از طرف ديگر کوتاه شدن مسير ارتباطي ميان اروپا و بازارهاي آسيايي از طريق عبور بار از خاک ايران انگيزه اي خواهد بود تا تجار فعال در بازارهاي اروپا به ويژه کشورهاي شمال اروپا به مسير ترانزيتي ايران جذب شوند. به همين دليل با فعال شدن کريدورهاي ترانزيتي ايران انگيزه عبور بار کشورهاي هند، جنوب شرق آسيا و در نهايت چين از ايران افزايش مي يابد. از آنجا که کشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس براي ارتباط با اروپا از طريق مسير دريايي نيازمند دور زدن شبه جزيره عربستان هستند، فعال شدن مسير ايران موجب مي شود اين کشورها نيز بتوانند تبادلات تجاري خود با اروپا را از طريق مسير ترانزيتي ايران انجام دهند. تصوير مقابل مناطقي از جهان را نشان مي دهد که در صورت فعال شدن محورهاي ترانزيتي ايران، صاحبان بار در آنها با انگيزه افزايش منافع اقتصادي خود، ترانزيت بار از ايران را به عنوان مسير اصلي انتخاب خواهند کرد.
ايران پل استراتژيک اتصال هرتلند جهان به خليج فارس
هالفورد مکيندر اسکاتلندي در اوايل قرن بيستم، در پيدايش بحثهاي مهم ژئوپلتيک و نيز تبيين رابطه متقابل جغرافيا و سياست، تاثير عميقي برجاي گذاشت. وي براي اولين بار در تئوري هرتلند Heartland " زمين قلبي" توضيح داد که منطقه اوراسيا، شامل منطقه آسياي مرکزي و قفقاز "قلب زمين" است. وي اذعان کرد که چگونه هرتلند در ايجاد توازن و امنيت جهاني موثر است و کشوري که آن را در کنترل خود داشته باشد، نقش بسيار ممتازي در سطح جهاني ايفا خواهد نمود.ايران به عنوان پل استراتژيک اتصال هرتلند جهان مانند سيبري روسيه، قزاقستان، ترکمنستان، قفقاز، آذربايجان و ترکيه به خليج فارس است.هم اکنون با توجه به قرارگرفتن چهار بندر مهم در جنوب، همچنين مرزهاي شمالي کشور مي توان چهار مسير را براي کريدورهاي شمالي ـ جنوبي در نظر گرفت که عبارتند از: محور چابهار ـ سرخس، محور بندر بوشهر ـ جلفا، رازي، محور بندر امام خميني ـ شلمچه، خسروي، و محور بندرعباس ـ اينچه برون، اميرآباد، انزلي، آستارا. با توجه به شکل روبرو مشاهده مي شود که در حال حاضر، دو محور سرخس - چابهار (که به رنگ قرمز مشخص شده اند) و بندرعباس ـ اينچه برون، اميرآباد، انزلي، آستارا، حلقه اتصال شمال کشور به بنادر جنوبي مي باشند. در ميان اين دو مسير، محور سرخس - چابهار عليرغم دارا بودن پتانسيل هاي بسيار زياد، فاقد خط ريلي است و توسعه آن مناسب نبوده است. به همين دليل عليرغم وجود بازار هاي مصرف مناسب در جنوب و غرب آسيا عمده تبادل کشورها ي حوزه CIS با کشورهاي اروپايي يا چين صورت مي گيرد. اما محور بندرعباس ـ اينچه برون، اميرآباد، انزلي، آستارا که به کريدور شمال ـ جنوب شهرت يافته است به عنوان مسير ارتباطي سه کشور هند، ايران و روسيه تعريف شده است. اين محور ريلي از بندرعباس آغاز و در بخش شمالي خود به سه شاخه شرقي، مرکزي و غربي تقسيم مي شود. شاخه شرقي اين مسير از طريق مرز اينچه برون به ترکمنستان، شاخه مرکزي از طريق بندر امير آباد به درياي خزر و شاخه غربي نيز علاوه بر اتصال به بندر انزلي، از طريق مرز آستارا به شبکه ريلي آذربايجان متصل مي شود. تنها مسير ريلي موجود در بين سه شاخه مورد اشاره، مسير مرکزي آن يعني مسير بندر اميرآباد است که تا مرز اينچه برون امتداد دارد و در حال حاضر ترانزيت بار از مرز اينچه برون تا بندر عباس از اين مسير امکان پذير است و لذا در حال حاضر مي توان ايفاي نقش پل هرتلند جهان و خليج فارس را بر دوش اين مسير دانست.افتتاح راه آهن آغازي بر تعاملات بزرگ برون گراي اقتصاد کشور
افتتاح راه آهن ايران- ترکمنستان- قزاقستان که امروز در مرز مشترک ايران - ترکمنستان (اينچه برون) صورت خواهد گرفت، را مي توان آغازي بر فعال شدن پتانسيل هاي عظيم ترانزيتي کشور دانست. توافقنامه اوليه احداث اين خط آهن در حاشيه نشست مهرماه سال 1386 سران کشورهاي حاشيه درياي خزر در تهران ميان روساي جمهور سه کشور به امضاء رسيد. بخش 'ترکمنستان – قزاقستان' اين راه آهن، در ماه مه 2013 گشايش يافت و اکنون قرار است به ايران بپيوندد.اين خط آهن از شهر اوزن (Uzen) در قزاقستان تا قزل قايا در مرز قزاقستان و ترکمنستان و از آن نقطه تا شهر برکت در ترکمنستان و از برکت تا اترک و اينچه برون در مرز ايران و ترکمنستان و از اينچه برون تا شهر گرگان در استان گلستان ساخته شده و آماده بهره برداري مي باشد.ميزان درآمد اوليه حاصل از ترانزيت کالا از سوي اين خط راه آهن ، براي ايران حدود ۶۰ ميليون دلار در سال برآورد شده که در آينده مي تواند به چندين برابر برسد. کشورهاي عضو سازمان اکو مهمترين کشورهايي هستند که از اين راه ترانزيتي شمال جنوب مي توانند استفاده نمايند. به گزارش تين نيوز (پايگاه خبري تحليل صنعت حمل و نقل) به نقل از کارشناسان، فراهم شدن زيرساخت هاي ترانزيت غلات و ساير کالاها (انتقال کالاهاي تجاري به ساير کشورها)، ايجادسوآپ (معاوضه) غلات کشورهاي قزاقستان و جنوب روسيه از طريق پايانه هاي خليج فارس و درياي عمان و ايجاد هاب (نگهداري و ذخيره سازي) غلات در سيلوهاي منطقه اي در راستاي تحقق بورس غلات، بخشي از مزاياي منطقه اي اين خط ريلي است. در اين راستا مي توان به اين نکته مهم اشاره کرد که قزاقستان سالانه 13 ميليون تن غلات توليد مي کند که 7 ميليون تن آن قابليت صادرات به کشورهاي حاشيه خليج فارس از مسير اين راه ترانزيتي را خواهد داشت. توجه به اين رويداد ترانزيتي براي کشور از بابت تحريم هاي اقتصادي نيز حائز اهميت است. چرا که امکان دسترسي بدون واسطه به بازارهاي توليد و مصرف منطقه را فراهم مي کند. از سوي ديگر با گره خوردن منافع اقتصادي کشورهاي منطقه و به خصوص همسايه با منافع اقتصادي کشور، يعني هزينه تحريم هاي اقتصادي ايران را بالاتر خواهد برد. از سوي ديگر زمينه تمرين جدي براي رهايي از نفت را براي اقتصاد کشور فراهم مي نمايد.
افزودن دیدگاه جدید